باورهای اشتباه در مورد غذاهای گیاهی
بسیاری کشورهای اروپایی از سال‌ها پیش حرکت به‌سوی گیاهخواری را آغاز کردند. اکنون پس از گذشت چند دهه موج این تغییر در رژیم غذایی به بسیاری از کشورهای جهان رسیده است. در کشور ما هم چند سال است تمایل به رژیم‌های گیاهخواری و یا انتخاب سبک غذایی مبتنی بر گیاهان رواج بیشتری پیدا کرده است. در مورد مصرف گیاهان یا خود داری از مصرف محصولات گوشتی مزایای زیادی عنوان شده است. در عین حال کسانی که از این سبک غذایی پیروی می‌کنند با چالش‌هایی هم مواجه هستند.
به‌طور مثال تصور رایج آن است رعایت سبک غذایی مبتنی بر گیاهان پر هزینه بوده و همچنین قادر به تأمین مواد مغذی مورد نیاز بدن نیست. باورها و تصوراتی که برخی از آن‌ها درست و برخی نادرست است. ولی پیش از آن که به بررسی این باورهای رایج بپردازیم، بهتر است تفاوت رژیم گیاه خواری و سبک خوراک مبتنی بر گیاهان را مشخص کنیم. معمولاً زمانی که صحبت از کنار گذاشتن محصولات گوشتی می‌شود، به‌سرعت تصویر رژیم‌های گیاهخواری در ذهن ما نقش می‌بندد. در حالی که لزوماً این دو به یک معنی نیستند. رژیم کاملاً گیاهخواری یا همان وگان از یک قانون کلی پیروی می‌کند و به‌شدت به آن پایبند است: اینکه تمام محصولات و خوراکی‌های غیر گیاهی حذف شده و با منابع مشابه گیاهی جایگزین شوند. این در حالی است که سبک خوراک مبتنی بر گیاهان (Plant-based) محصولات گوشتی را حذف کرده و با خوراکی‌های دیگر جایگزین می‌کند.
در واقع تفاوت این دو سبک خوراک مربوط به فرآورده‌های غیر گوشتی ولی حیوانی، مثل تخم مرغ است. فردی که سبک خوراک مبتنی بر گیاهان را انتخاب کند هم چنان می‌تواند از بسیاری از محصولات حیوانی بهره گیرد و به طیف گسترده‌تری از منابع مواد مغذی دسترسی داشته باشد.
مشکل تأمین پروتئین در سبک غذایی مبتنی بر گیاهان
یکی از اولین چالش‌هایی که در رژیم‌های غذایی گیاهی مطرح می‌شود، تأمین پروتئین است. ولی واقعیت آن است که در سبک غذایی مبتنی بر گیاهان، این چالش آن طور که در ابتدا به نظر می‌رسد، جدی نیست. گوشت و مرغ و ماهی و … از بهترین منابع تأمین پروتئین محسوب می‌شوند، ولی تنها منابع پروتئین نیستند. از آن جا که بسیاری از مواد غذایی گیاهی حاوی پروتئین هستند، حتی با داشتن سبک غذایی مبتنی بر گیاهان هم می‌توان پروتئین مورد نیاز بدن را تأمین کرد. البته به‌شرط آن که تعادل در مواد غذایی مصرفی رعایت شود. حتی مواد غذایی ساده‌ای که هر روز مصرف می‌کنیم، مثل میوه‌ها، سبزی‌ها و تمام محصولات تهیه شده از غلات کامل، حاوی مقادیری پروتئین هستند. به‌علاوه اینکه کمبود احتمالی پروتئین را می‌توان از طریق منابع پروتئین مثل سویا، دانه‌ها و مغزهای روغنی و حتی فرآورده‌های حیوانی مثل تخم مرغ و لبنیات تأمین کرد.
هزینه بالای سبک مبتنی بر گیاهان
تفاوت اصلی سبک مبتنی بر گیاهان و رژیم غذایی متعادل و سالم معمولی، تنها مربوط به حذف فرآورده‌های گوشتی می‌شود. این کمبود را به‌راحتی با مصرف حبوبات، مغز و دانه‌های روغنی و … می‌توان جبران کرد. در واقع جایگزین‌های گیاهی برای تأمین مواد مغذی فرآورده‌های گوشتی به‌طور کلی ارزان‌تر هستند! به‌خصوص که در کشور ما معمولاً قیمت بیشتر انواع فرآورده‌های گوشتی بسیار بالاست.
غذای مبتنی بر گیاهان به معنی سلامت آن نیست!
این شیوه استدلال که یک غذا به دلیل گیاهی بودن آن، سالم و مقوی است، اشتباه است. گیاهی بودن غذا به معنی سالم بودن آن نیست چرا که سلامت یک غذا را اجزای تشکیل دهنده آن و مواد مغذی درون آن مشخص می‌کنند، نه منشأ حیوانی یا گیاهی آن! بنابراین عبارت‌های «گیاهی» و «سالم» یا «طبیعی» به هیچ وجه باهم برابر نیستند. پس صرفاً با رعایت رژیم گیاهخواری یا انتخاب سبک غذایی مبتنی بر گیاهان، سلامت بدن ما تضمین نمی‌شود. به‌طور مثال یک غذا ممکن است باوجود منشأ گیاهی آن، بسیار چرب باشد که مصرف آن برای طولانی مدت به بدن ضرر می‌رساند.
بهترین کار آن است که فهرست مواد تشکیل دهنده یک محصول (بسته بندی) یا فهرست مواد مغذی یک خوراکی (مواد اولیه) را بخوانید. هر چه مواد شیمیایی، نگه دارنده و افزودنی‌های مصنوعی در آن بیشتر باشد، آن غذا یا خوراکی ناسالم‌تر است. هر چند در هر حال باید تعادل میان مواد غذایی مصرفی رعایت شود. به‌طور کلی سبک مبتنی بر گیاهان باید بیشتر شامل سبزی‌ها، میوه‌ها، غلات کامل، حبوبات و … باشد و خوراکی‌های فرآوری شده در آن حداقل باشد.
سیر کنندگی غذاهای گیاهی
بر خلاف تصور رایج، غذاهای گیاهی می‌توانند بسیار سیر کننده باشند. یکی از توصیه‌های متخصصین تغذیه برای افزایش احساس سیری، مصرف فیبر خوراکی است. پیروی از سبک غذایی مبتنی بر گیاهان می‌تواند فیبر مورد نیاز بدن را تأمین کند. این مسئله به‌خصوص برای ما مردم ایران که به‌طور کلی فیبر خوراکی کمی دریافت می‌کنیم، اهمیت زیادی دارد.
البته نباید فراموش کرد که فقط میوه‌ها و سبزی‌ها از خوراکی‌های گیاهی محسوب نمی‌شوند! برنج، حبوبات، فرآورده‌های گندم، جو و … همگی گیاه هستند و می‌توانند هم از طریق تأمین پروتئین و هم از طریق تأمین فیبر، به سیر شدن کامل ما کمک کنند.
سبک خوراک مبتنی بر گیاهان برای کودکان
این سبک غذایی حتی برای کودکان هم می‌تواند مفید باشد. البته کودکان باید میوه، غلات کامل و دانه‌ها و مغزهای روغنی بیشتری مصرف کنند. علاوه بر این موارد، غذای آن‌ها باید شامل مقدار کافی کلسیم، روی، پروتئین، آهن و ویتامین‌ها باشد که همگی در گیاهان به‌وفور یافت می‌شوند.
سبک خوراک مبتنی بر گیاهان چه مزیتی دارد؟
انتخاب یک سبک سالم مبتنی بر خوراکی‌های گیاهی می‌تواند از ایجاد بسیاری از بیماری‌ها مثل سرطان، دیابت و بیماری‌های قلبی پیش گیری کند. به‌علاوه به این طریق می‌توان از فشار خون، قند خون و کلسترول را کنترل کرد. غذاهای گیاهی همچنین حاوی فیبر خوراکی و فیتونوترینت هستند که به تقویت سیستم ایمنی، مقابله با التهاب و تغذیه باکتری‌های مفید روده کمک می‌کند. البته توصیه می‌شود پیش از مهاجرت به سبک خوراک مبتنی بر گیاهان با متخصصین تغذیه مشورت کنید تا با توجه به شرایط خاص خود (به‌خصوص در صورتی که بیماری یا اختلال دارید) از بایدها و نبایدها مطلع شوید.
دیدگاه‌ها