چاقی دوران کودکی و کوتاهی قد در بزرگسالی

عوامل زیادی بر کوتاهی قد کودکان تاثیر می گذارد. اگر نقش ژنتیک را که عامل بسیار مهمی محسوب می شود کنار بگذاریم، بحث تغذیه به میان می آید و اینکه چه مواد مغذی و چه نوع تغذیه ای می تواند بر کوتاه قدی یا بلندقدی کودکان تاثیر بگذارد. شاید امروزه زیاد به این نکته توجه نشود که چاقی، به ویژه چاقی دوران کودکی، می تواند پیامدهای جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد که یکی از عوارض آن، کوتاهی قد است…. 

دو نوع تجمع چربی در بدن وجود دارد. در یک نوع سلول های چربی قابلیت دارند 85 تا 90 درصد حجم خود چربی ذخیره کنند و مثل یک بادکنک بزرگ شوند. در نوع دوم اگر رژیم غذایی کودک یا فرد بیش از حد نیاز حاوی کالری باشد، این سلول ها که مثل بادکنک بزرگ شده اند تقسیم شده و بستر بیشتری برای تجمع چربی حاصل می شود.

به نوع دوم، چاقی هایپرپلازی گفته می شود. کودکان مبتلا به این نوع چاقی به دو دسته تقسیم می شوند. یک دسته آنهایی که از ابتدا چاق متولد شده اند و برخی که با وزن کم متولد شده اند (وزن زیر 2500 گرم) و خانواده چون فکر می کنند نوزاد ریزجثه است، سعی می کنند با رسیدگی های مداوم با زور و اجبار یا با جایزه به کودک غذا بخورانند. این کودکان به طور ناگهانی در سن دبستان چاق می شوند. اولین نکته ای که در اینجا باید به آن اشاره کنم این است که حتی اگر کودک شما حین تولد وزن کمی داشته، هیچ اصراری به اضافه وزن او نداشته باشید و اگر طبق منحنی رشد وزن طبیعی پیدا کرده مطمئن باشید مشکل خاصی ایجاد نخواهد شد و کودک شما کاملا سالم است.

● عوارض چاقی دوران کودکی

یکی از عوارض چاقی در دوران کودکی شکل گیری سلول های چربی از کودکی و بروز ناراحتی ها و حملات قلبی در دوران نوجوانی و جوانی و قبل از رسیدن به 30 سالگی است که گاهی حتی به مرگ منجر می شود. کودکان چاق معمولا بدون آنکه والدین مطلع باشند مشکل فشارخون هم دارند. در نهایت میزان چربی های خون شامل کلسترول و تری گلیسیرید خون این کودکان بالا بوده و دور کمر بزرگی دارند. این کودکان از نظر اجتماعی منزوی و گوشه گیر می شوند و هرچه قدر بزرگ شده و به سن دبستان، راهنمایی و دبیرستان می رسند از جمع بیشتر دور شده و از نظر روان شناسی این مساله کاملا مشخص است که نسبت به ظاهر فیزیکی خود اعتماد به نفس ندارند.

● تاثیر چاقی کودک بر رشد قدی او

افراد چاقی که از کودکی چاق بوده اند حتی اگر از نظر ژنتیکی قدبلند باشند، نهایتا کوتاه قد شده و در مقایسه با هم سن و سالان خود قدکوتاه هستند. علت این موضوع آن است که در بدن هورمونی به نام لپتین از سلول های چربی بدن ترشح می شود. هر چه قدر تعداد سلول های چربی در بدن بیشتر باشد، میزان ترشح هورمون لپتین بیشتر خواهد بود.

یکی از عوامل کلیدی که در بلوغ دختران و پسران اهمیت دارد، این است که لپتین در بدن ترشح می شود. با شروع نوجوانی، ما شاهد تجمع چربی در بدن هستیم. با تجمع چربی، ترشح هورمون لپتین هم آغاز می شود این هورمون بر هیپوتالاموس و همچنین بر هیپوفیز تاثیر گذاشته و سبب ترشح هورمون های دیگری شده و در نهایت بر اندام های تناسلی اثر گذاشته و سبب ترشح هورمون هایی مثل استروژن و پروژسترون در دختران و تستوسترون در پسرها می شود.

در یک کودک چاق به طور طبیعی هورمون لپتین ترشح می شود و لپتین خود محرکی برای ترشح هورمون های جنسی است و سبب بلوغ زودرس در کودکان می شود که پیامدهای زیادی را به دنبال دارد. هورمون های جنسی می توانند بر صفحات رشد استخوانی اثر کرده و باعث زودتر از موعد سبب بسته شدن رشد این صفحات شوند، در نتیجه رشد قدی متوقف شده و فرد کوتاه قد می ماند. در بزرگسالی این کودکان به افراد چاق قد کوتاه تبدیل می شوند که هم چاقی و هم کوتاهی قد اعتماد به نفس آنها را گرفته و سبب بروز مشکل در زندگی آنها می شود.

آیا می توان رشد قدی کودک را افزایش دادشاید شما بپرسید که کودک ام خیلی چاق نیست. آیا می توانم رشد قدی او را افزایش دهم جواب این سوال، مثبت است. به عنوان مثال، در برخی کشورهای آسیای جنوب شرقی که مردم عموما جثه های ظریف و کوتاهی داشته اند متخصصان با تغییر رژیم غذایی توانسته اند رشد قدی را چند سانتی متر افزایش دهند.

به عبارت ساده تر ما با استفاده از یک رژیم غذایی غنی از موادمغذی، حتی در کودکانی که پدر و مادر از نظر ژنتیکی قد متوسط یا کوتاهی دارند، می توانیم رشد قدی بیشتری ایجاد کنیم. نکته ای که باید به آن توجه کرد این است که نقش تغذیه در رشد قد به قبل از دوران بلوغ بازمی گردد. به محض آنکه نوجوان بالغ شد، دیگر با تغذیه نمی توان به رشد قدی او کمک کرد.

به همین دلیل توصیه می شود قبل از رسیدن کودک به دوران بلوغ مواد غذایی کلسیم دار که در شیر و لبنیات و ماست از نوع کم چربی موجود است، مصرف شود. مصرف خانواده کلم شامل گل کلم، برگ کلم و…، دانه کنجد هم به دلیل امگا 3 بالا و هم کلسیم بالا، مواد غذایی حاوی ویتامین A یا حاوی پیشتاز ویتامین A بتاکاروتن که در هویج، انبه و خرمالو موجود است و منابع غنی ویتامین C مثل مرکبات را هم باید افزایش دهیم و در نهایت مرتبا کنترل کنیم که کودک مان دچار فقر آهن نباشد زیرا فقر آهن خود زمینه را برای اختلال در رشد قدی فراهم می کند.

معمولا کودکانی که دچار کم خونی اند، هم وزن گیری خوبی ندارند و هم قد شان کوتاه می ماند. غیر از تغذیه، آنچه بر رشد قدی کودکان تاثیر می گذارد، یک خواب آرام شبانه است. خیلی از بچه ها ممکن است بعد از ظهرها دوساعت بخوابند اما شب ها دیر بخوابند و صبح ها زود بلند شوند. این نوع خوابیدن ملاک نیست. خوابیدن در شب باید در شرایطی باشد که هورمون ملاتونین یا هورمون خواب ترشح شود. نباید فراموش کرد یکی در زمان خواب و یکی در زمان فعالیت روزانه است که هورمون رشد ترشح می شود.

بسیار مهم است که کودکان خواب آرام شبانه داشته باشند و در درجه دوم به اندازه کافی فعالیت کنند. در ضمن توصیه می شود حتی الاامکان یک ساعت قبل از خواب، کودک قندهای ساده مثل شکر، شکلات، آب نبات، تافی و… مصرف نکند چون قندهای ساده خود در هورمون رشد اختلال ایجاد می کنند و وقتی هورمون رشد به اندازه کافی ترشح نشود، رشد قدی تا حدی دچار اختلال می شود