چاقی و لاغری چیست؟
چگونه وزن و اندام متناسب داشته باشیم؟
تعریف چاقی در طب غربی:
بر اساس نظریه دانشمند فرانسوی به نام بروکای، وزن متناسب برای هر فرد شامل، قد منهای عدد صد می‌باشد. بطور مثال با قد 170 سانتیمتر بهترین وزن حدود 70 کیلوگرم خواهد بود، البته باید بدانیم که این عدد در آقایان معمولاً باید منهای 10 درصد باشد، یعنی 10 درصد کمتر از خانم‌ها.
در طب غربی چاقی یعنی افزایش توده چربی بدن و برای سنجش میزان چربی بدن متدهای مختلفی مانند:
- دانسیتومتری
- اولتراسونوگرافی
- بررسی میزان پتاسیم بدن
- بررسی کل آب موجود در بدن
و روش‌های دیگر وجود دارد که این متدها گران و بسیار زمان بر می‌باشند.
- متد دیگر محاسبهBMI(Body Mass Index) یا ایندکس توده بدن می‌باشد، که به وسیله تقسیم کردن وزن فرد به مجذور قد او به متر حساب می‌گردد. فعلاً سازمان بهداشت جهانی، BMI را بهترین معیار تشخیص وزن متناسب می‌داند به این ترتیب که اگر BMI کمتر از 5/18 است کمبود وزن وجود دارد و اگر بین 25- 5/18 است فرد با وزن طبیعی است و اگر بین 30- 25 است اضافه وزن وجود دارد و فرد با BMI بالای 30 مبتلا به چاقی است.
نکته مهم این است که در همین فرمول ساده BMI، عواملی چون سن و جنس دخیل هستند بطور مثال:
* BMI برابر 21 برای سن 17 تا 19 سالگی مناسب است.
* BMI برابر 22 برای سن 19 تا 24 سالگی مناسب است.
* BMI برابر 23 برای سن 24 تا 34 سالگی مناسب است.
* BMI برابر 24 برای سن 34 تا 44 سالگی مناسب است.
* BMI برابر 25 برای سن 44 تا 54 سالگی مناسب است.
* BMI برابر 26 برای سن 54 تا 64 سالگی مناسب است.
* BMI برابر 27 برای سن 64 سال به بالا مناسب است.
مثال محاسبه BMI:
آقایی با قد 1.7 متر و وزن 90 کیلوگرم با سن 54 سال 90/√1.7=30=BMI
پس این آقای 54 ساله اضافه وزن دارد و چاق است.
نکته مهم این است که در این فرمول اصلاً به این توجه نشده که افرادی بصورت ژنتیکی عضلات بزرگ و قوی دارند و یا افرادی بدن شل و وارفته‌ای دارند، آیا باز با همین فرمول می‌توان همه را به درستی ارزیابی کرد؟
واقعیت این است که ما لازم است یک تقسیم بندی کامل‌تر انجام دهیم تا بتوانیم بین افراد چاقی مرضی و افراد سالم با اندام عضلانی تنومند افتراق قائل شویم.
پس در واقع ما می‌توانیم یک چاقی طبیعی داشته باشیم که ژنتیکی است و به اصطلاح عده‌ای هستند که هیکل پهلوانی دارند و بیماری در سلول‌هایشان وجود ندارد و یک نوع چاقی مرضی داریم که عمده افراد چاق از این نوع هستند و ریشه این نوع چاقی زیاد بودن توده عضلات و قوی بودن قدرت بدنی فرد و پهلوانی وی نیست و فقط بعلت بیماری سلولی دچار تورم سلولی و اضافه وزن مرضی شده‌اند و این افراد هرچه غذاهای با کالری کمتر میل کنند بیشتر چاق می‌شوند و حتی برخی از این افراد می گویند که ما حتی اگر با هم بخوریم مرتباً چاق می‌شویم!!!
ریشه سلولی مولکولی این اضافه وزن و چاقی مرضی در کجاست:
در سطح سلول‌های بدن ما تعداد زیادی دریچه‌های سدیم و پتاسیم بصورتی ترکیبی وجود دارد که این دریچه‌ها با مصرف انرژی بصورت مولکول ATP یون سدیم را دائماً به خارج سلول و یون پتاسیم را به داخل سلول حرکت می‌دهند، حال تصور کنید فردی فقط از غذاهای با برآیند انرژی پایین مثل روغن‌های نباتی (جامد، مایع و مخصوص سرخ کردنی)، گوشت گاو، ماست، دوغ، گوجه فرنگی و رب گوجه فرنگی، انواع سس قرمز و سفید و آب سرد و چای (سبز و سیاه) و … (مراجعه به مثلث سلامت) استفاده کند، میزان ATP سلول‌های او کم می‌شود و سدیم در داخل سلول حبس می‌گردد و لذا آب با خاصیت اسمزی غشاءهای نیمه تراوا، خود به خود وارد سلول‌ها می‌شود و سلول باد می‌کند، و فرد در نهایت با 10 تا 30 کیلوگرم اضافه وزن روبرو می‌شود، این افراد دائماً با احساس سستی، خواب زیاد و نرم بودن بدن و عضلات روبرو هستند، برعکس افراد با هیکل پهلوانی که همیشه احساس قدرت و قوت دارند.
پس راه درمان برخلاف طب غربی کم کردن کالری و زیاد دادن آب سرد و سالاد نیست، چون همه اینها باز هم میزان انرژی سلولی را کم می‌کنند و مرتباً میزان ورم سلولی این افراد بیشتر می‌شود و اگر احیاناً چند کیلویی با کم کردن بسیار زیاد غذای مصرفی حاصل شود همراه با افتادگی صورت و پیری زود رس و از بین رفتن میل جنسی و افسردگی خواهد بود به طوری که یک خانم 40 ساله پس از مدتی قیافه یک زن 50 ساله را به خود خواهد گرفت!!!
در افراد لاغر هم که عمدتاً افرادی هستند که از لحاظ ژنتیکی صفراوی یا سودایی هستند با همان رژیم غذایی فوق الذکر که شامل غذاهای انرژی گیر است بدنشان در عین لاغری شل است و حتی شکم مختصری هم دارند که بسیار بد شکل می‌شود یعنی بدن لاغر و شکم بزرگ!!!
راه چاره چیست؟
با رعایت کامل مثلث سلامت اجازه بدهیم بدن ما براساس ژنتیک خود تنظیم شود، چون مسلماً وقتی تغذیه سلولی درست و کامل باشد پمپ‌های سدیم و پتاسیم سلول‌ها در سراسر بدن درست کار می‌کنند، آنچه تعیین کننده وزن بدن ما خواهد بود، ژنتیک ما است. در واقع همه ما در آن صورت براساس ژنتیکمان ممکن است هیکل پهلوانی داشته باشیم که به این افراد دموی گفته می‌شود و یا هیکل لاغر داشته باشیم ولی سالم و چابک و بدون شکم که به این افراد صفراوی گفته می‌شود و افرادی که بشتر لاغر هستند و خیلی دقیق و موشکاف و پیگیر هستند که اینها به این افراد سودایی گفته می‌شود و افرادی که دارای غلبه آب هستند که به این افراد بلغمی گفته می‌شود ولی با اصلاح نوع غذاها با توجه به طبع افراد می‌تواند افراد را سالم دریک تعادل وزن و تناسب اندام با توجه به ژنتیک آنها نگه دارد.
دکتر حسن اکبری
متخصص آسیب شناسی، دانشیار پاتولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
محقق و مدرس طب اسلامی ایرانی
دیدگاه‌ها