فلج مغزی (Cerebral Palsy)
فلج مغزی (Cerebral Palsy)
روز ششم اکتبر ۲۰۱۸ روز جهانی آگاهی رسانی در مورد افراد دچار فلج مغزی می باشد. به همین مناسبت در دو مقاله پیاپی به معرفی این بیماری می پردازیم.
تعریف فلج مغزی: Cerebral Palsy یا فلج مغزی که به اختصار CP نامیده می شود به گروهی از اختلالات مغزی و دستگاه عصبی گفته می شود که در بدو تولد و یا سنین بسیار پایین به وجود می آیند و برای تمام عمر وضعیت حرکت بدن، حفظ تعادل و عملکرد عضلات فرد را دچار اختلال می نمایند. CP به علت تکامل غیرطبیعی یا آسیب رسیدن به بخشهایی از مغز که حرکات بدن را کنترل می کنند، اتفاق می افتد. درصد عمده ای از افراد مبتلا به CP، دچار فلج مغزی مادرزادی هستند و با این بیماری متولد می شوند (یعنی مشکل در دوره جنینی و یا در هنگام تولد آنها اتفاق افتاده است)، ولی درصد کوچکی از مبتلایان به CP دچار فلج مغزی اکتسابی هستند، یعنی در بدو تولد مشکلی نداشته اند و بیماری آنها پس از تولد (معمولا در سال اول) به وجود آمده است. CP به قشر حرکتی مغز (Cerebral Cortex) که دستورات مربوط به حرکت عضلات در آنها صادر می شود، آسیب می زند و باعث اختلال در عملکرد و وضعیت قرارگیری عضلات بدن می شود. این آسیب می تواند ناشی از عدم تکامل قشر حرکتی مغز در دوره جنینی باشد و یا در نتیجه صدمه دیدن این بخش از مغز در هنگام زایمان و یا به علت بیماری های دیگر پس از تولد اتفاق بیافتد. متاسفانه در هر دو شکل مادرزادی و اکتسابی بیماری، آسیب وارده به مغز دائمی است و قابل ترمیم نمی باشد. از این رو اختلالات به وجود آمده برای تمام عمر باقی مانده و فرد مبتلا دچار معلولیت های مختلف می شود.
علائم و نشانه های بیماری: کودکان مبتلا به فلج مغزی، طیف وسیعی از علائم و ناتوانی ها را نشان می دهند. کاهش قدرت عضلات دستها و پاها به صورت یک طرفه و یا دوطرفه، سفتی و اسپاسم عضلات دستها و پاها و گردن، تغییر شکل و فرم طبیعی دستها، پاها و ستون فقرات، عدم توانایی در راه رفتن و یا راه رفتن به شکل غیرطبیعی، اشکال و یا عدم توانایی در کنترل ادرار و مدفوع، اشکال و یا عدم توانایی در انجام عمل جویدن و فروبردن، اشکال و یا عدم توانایی در تکلم، لرزش و یا پرش دستها و پاها و عدم توانایی در انجام اعمالی که نیاز به هماهنگی بین عضلات دارند، تعدادی از این علائم هستند. افراد مبتلا به فلج مغزی ممکن است تنها بخشی از این علائم را داشته باشند و یا در موارد شدیدتر همگی این علائم را به همراه نشانه های دیگر نشان دهند. بسیاری از مبتلایان همچنین دچار حملات صرع (Seizure) با اشکال و درجات مختلف می شوند. بهره هوشی افراد مبتلا به CP هم معمولا از متوسط بهره هوشی جامعه پایین تر است و قدرت یادگیری مهارت های مختلف در این افراد نیز کمتر از افراد عادی می باشد. در موارد شدید بیماری، افراد مبتلا برای ادامه زندگی و انجام اعمال ساده مانند حرکت، خوردن، آشامیدن و نظافت شخصی نیاز به حمایت کامل داشته و بدون این حمایت، ادامه حیات برای ایشان ممکن نمی باشد.
عواملی که خطر ابتلا به فلج مغزی را افزایش می دهند: برخی حالات و شرایط ممکن است خطر ابتلا به CP را افزایش دهند. از جمله این حالات و شرایط می توان به موارد زیر اشاره نمود:
زایمان سخت و طولانی، زایمان زودرس قبل از هفته سی و هفتم حاملگی، تولد نوزاد با وزن کمتر از پنج پوند (۵/۲ کیلوگرم)، قرار گیری سر جنین در بالای رحم و پا در پایین (Breech presentation)، زایمان دوقلو و بیشتر، ناسازگاری خونی بین مادر و جنین (عامل Rh) و مواجهه مادر با مواد سمی مانند جیوه در دوران حاملگی. خطر به دنیا آوردن کودکان مبتلا به CP در مادرانی که دچار بیماری های تیروئید کنترل نشده هستند و مادرانی که دچار عقب ماندگی ذهنی و یا حملات صرع به دفعات زیاد می باشند، بیشتر است. ابتلا مادر به برخی بیماری های عفونی شامل سرخجه (Rubella)، توکسوپلاسموز (Toxoplasmosis) و عفونت با دو ویروس Herpesو Cytomegalovirus می تواند باعث انتقال این عفونتها به جنین و ابتلا کودک به فلج مغزی و نارسایی های شدید دیگر گردد. نوزادانی که مبتلا به زردی (Jaundice) شدید، طول کشیده و درمان نشده در چند هفته اول پس از زایمان بوده و نوزادانی که دچار حملات صرع می باشند، در خطر ابتلا به فلج مغزی هستند.
پیشگیری: برخی از موارد فلج مغزی قابل پیشگیری نیستند مانند کودکانی که با ناهنجاری های ژنتیکی به همراه CP متولد می شوند، ولی برخی از موارد فلج مغزی قابل پیشگیری هستند. واکسیناسیون کامل مادران پیش از بارداری، مراقبت های مناسب در دوران بارداری برای پرهیز از به دنیا آوردن کودکان نارس و یا کم وزن، برنامه ریزی برای انجام عمل سزارین در مواردی که نیاز قطعی به این عمل وجود دارد، دور نگه داشتن مادران از بیماران مبتلا به سرخجه و درمان مناسب در دوران حاملگی در مورد مادرانی که ناسازگاری خونی (Rh) با کودک خود دارند، از جمله مواردی هستند که ممکن است از ابتلا جنین و نوزاد به فلج مغزی مادرزادی پیشگیری نمایند.
برای پیشگیری از فلج مغزی در مورد کودکان متولد شده، درمان زردی طبیعی نوزادان (که معمولا پس از روز پنجم یا هفته اول زایمان به وجود می آید)، محافظت از ایشان در برابر ضربات و صدمات به سر (به خصوص رعایت موارد ایمنی در رانندگی و قرار دادن کودکان در صندلی مخصوص) و رعایت برنامه واکسیناسیون و ویزیت های پزشکی دوره ای کودک بر طبق جدول زمانی که متخصصان بهداشتی توصیه می کنند، از مواردی هستند که خطر ابتلا به فلج مغزی اکتسابی را کاهش می دهند.
دیدگاه‌ها