این تجربه من در بسیاری از شرایطی است که با فرزندم به مهمانی، سوپرمارکت، پارک و …. می روم، بسیاری این سوال را می پرسند که آیا فرزند شما تک فرزند است؟ آیا قصد دارید خواهر یا برادری برای او بیاورید؟ و اگر احیانا پاسخ من صراحتا خیر باشد با واکنش هایی مانند گناه داره، تنها میمونه، همبازی نداره، زمانیکه بزرگ شد پشیمون میشی روبرو می شوم. در بسیاری ازمواقع این گونه مکالمات، احساساتی از قبیل نگرانی و گناه از این انتخاب و همچنین پیامدهای احتمالی از این تصمیم را در من بوجود می آورد. آیا شما نیز به عنوان والدین تک فرزند، تجاربی از این دست را دارید؟

از ابتدای شروع زندگی، تشکیل خانواده و فرزند آوری به‌ عنوان ویژگی اولیه انسان‌ها در جریان بوده است، اما این روزها برای بسیاری از زوجین تک فرزندی انتخابی است که به صورت یک اجبار تحمیل می‌شود. از علل موثر در این انتخاب می توان به بالا رفتن سن ازدواج، شرایط اقتصادی خانواده‌ها و هزینه های بالای زندگی، شاغل بودن مادر، مهاجرت، ترس از مسئولیت های بیشتر، کوچک شدن محیط خانواده و نداشتن حمایت های لازم در مسیر فرزند پروری اشاره کرد.

بسیاری بر این باورند که تک فرزندی دارای معایبی بی شمار برای فرزند است که البته بیشتر ناشی از باورهای سنتی و فرهنگی می باشد، حال آن که تک فرزندی دارای مزایا و همچنین معایبی می باشد که در اینجا به برخی از آنها اشاره می کنیم:طبق مطالعات انجام شده در روانشناسی کودک، تک فرزندها معمولا افرادی مرتب، منظم و وظیفه شناس هستند و اغلب اعتماد به نفس بیشتری دارند. این فرزندان ممکن است پر توقع، کمال گرا و غیر قابل انعطاف باشند. این کودکان فرصت کمتری برای همدلی کردن و گذاشتن خود جای بقیه دارند. فرزندان درخانواده‌های گسترده‌تر از مزایایی همچون تعاملات بیش‌تر، حمایت و الگوهای رفتاری بیشتر برخوردارند، چراکه تک فرزندها بیش‌تر از والدین خود الگوبرداری می‌کنند. در خانواده‌های دارای چند فرزند، پویایی های ارتباطی بیشتر و تعامل اعضای خانواده و فرزندان با یکدیگر بیش‌تر است. از مشکلات تک فرزندان می توان به نداشتن همبازی، احساس تنهایی، و گاهی نداشتن احساس حمایت و پشتیبانی نام برد. هرچند این افراد در مهارت دوست یابی هیچ تفاوتی با سایر کودکان ندارند.

 

نکته قابل تامل این است که تمامی کودکان دارای ویژگی های منحصر به فردی هستند و خصوصیات ذکر شده، نسبی میباشد یعنی هستند تک فرزندانی که خصوصیات بالا را ندارند و یا برعکس فرزندانی هستند که در خانواده های پرجمعیت پرورش می یابند ولی احساس تنهایی می کنند.

بسیاری از مطالعات بر اهمیت و نقش عواملی مانند ویژگی های والدین، شیوه های فرزند پروری، خصوصیات خلقی کودکان، تعاملات درون خانواده ، شیوه زندگی و تعامل این فاکتورها در شکل گیری ویژگی های کودکان اشاره دارد.

با تمام این توضیحات، والدین با سوالات بسیاری روبرو هستند. برای مثال بسیاری از والدین از خود می‌پرسند آیا به خاطر فرزند اول، باید بچه‌ی دوم را به دنیا بیارند؟ و آیا این دلیل، دلیل موجهی هست یا خیر؟

پاسخی که به این سوال والدین داده می‌شود این است که شما به خاطر خودتان فرزند دوم را بیاورید نه به خاطر فرزند اول. چرا که اگر شما شرایط جسمانی، روانی، و اجتماعی داشتن فرزند دوم را دارید قطعاً فرزند دوم به پویایی‌های خانواده کمک می‌کند و موجب رشد هیجانی و اجتماعی بهتر کودک اول می گردد، اما اگر شما به عنوان والدین دارای ویژگی ها و شرایط مناسب نیستید، برای مثال مشغول درس خواندن هستید، تازه مهاجرت کرده اید، مشکلات فراوان یا چالش های حل نشده با فرزند اول دارید و در کل شرایط مناسب فرزندآوری را ندارید، تصمیم به آوردن فرزند جدید ممکن است چند نفر را تحت تاثیر قرار دهد. در درجه اول اینکه به بچه اول توجه کمتری تعلق می‌گیرد، در درجه دوم به عنوان والدین، تحت فشار بیشتری قرار گرفته و فرصت رسیدگی به رابطه زناشویی، فعالیت ها و مراقبت های فردی را نخواهید داشت و مجموع این فشارها بهداشت روانی خانواده را تحت تاثیر قرار می دهد.

اگر شرایط فرزند دوم در خانواده و در درون شما مهیا باشد، این تصمیم می تواند مزایای بسیاری برای کل اعضای خانواده داشته باشد. اما به یاد داشته باشید، کودک دوم، یک کپی از کودک اول‌تان نیست. سعی کنید سختی‌ها و مشکلات ماه‌های اول تولد فرزندتان را به یاد بیاورید. به خصوص اگر کودک اول شما حالا بزرگ و مستقل شده، ممکن است با تولد فرزند دوم از حجم مشکلات روزهای اول تحت تاثیر قرار گرفته. اگر فرزند اول شما دوران نوزادی آرامی داشته، خوب می‌خوابیده، بی‌قراری نمی‌کرده و خوش‌ غذا بوده، و در کل فرزند راحتی بوده، ممکن است کودک دوم‌تان با خصوصیاتی متفاوت شما را غافلگیر کند. پیش از تصمیم‌گیری در مورد فرزند دوم، موضوعات مهم ذکر شده را مد نظر قرار بدهید. قطعا برای این تصمیم مهم به دلایل بیشتر و منطقی تری به غیر از “به خاطر فرزند اول” نیازمندید.

دکتر ساره بهزادی پور