هیدروژل کربوهیدراتی برای ورزشکاران
در سالهای اخیر محصولات مختلفی بر پایه فناوری هیدروژل برای مصارف مختلف تولید شده است. یکی از کاربردهای این فناوری تولید هیدروژل خوراکی و کربوهیدراتی است که بیشتر به کار ورزشکاران، خصوصاً ورزشکاران رشته‌های استقامتی می‌آید. به‌طور مثال اکنون استفاده از این محصول در میان دوندگان دوی ماراتن کاملاً رایج شده است و به نظر می‌رسد این محصولات می‌توانند به عملکرد بهتر ورزشکاران منجر شوند. ولی آیا هیدروژل های کربوهیدراتی واقعاً از محصولات سنتی مانند نوشیدنی‌های ورزشی و … بهتر هستند؟
در راهنمای استاندارد تغذیه‌ای مربوط به ورزشکاران آمده است که بدن آن‌ها در هنگام فعالیت حدود 90 گرم کربوهیدرات در هر ساعت مصرف می‌کند و این نرخ در حدود 2.5 ساعت ثابت باقی می‌ماند. این در حالی است که بدن ما تنها قادر به جذب 60 گرم در ساعت گلوکز است. به همین دلیل معمولاً قند فرکتوز که بدن قادر است از طرق مختلف آن را دریافت کند نیز به نوشیدنی‌های ورزشی اضافه می‌شود تا بتوان نرخ سوخت 90 گرم بر ساعت را تأمین کند.
بزرگ‌ترین مشکل دریافت کربوهیدرات در هنگام ورزش آن است که بدن ما علاقه‌ای به‌قرار گرفتن در این موقعیت ندارد. همان طور که اکثر ما تجربه کرده‌ایم، خوردن و هضم و جذب غذا در هنگام فعالیت شدید بدنی چندان خوب انجام نمی‌شود و مصرف مقدار زیاد کربوهیدرات در هنگام ورزش معمولاً همراه با انواع عوارض جانبی مثل حالت تهوع، نفخ، اسهال و … است که همگی بر عملکرد ورزشکار تأثیر منفی دارند. مصرف آب و نوشیدنی هنگام ورزش هم وضعیت چندان جالبی ایجاد نمی‌کند. ورزشکاران هم مانند بیشتر مردم در بیشتر مواقع هنگام مصرف نوشیدنی احساس دل درد خواهند کرد. بیشتر این اختلالات به این دلیل است که هنگام انجام فعالیت شدید ورزشی خون به جای گردش بیشتر در معده و هضم سریع غذا، به سمت اندام های دیگر و عضلات می رود تا اکسیژن مورد نیاز را به آن‌ها برساند.
هدف اصلی استفاده از هیدروژل غلبه بر این مشکلات است. با استفاده از هیدروژل مصرف مقدار زیادی کربوهیدرات که برای عملکرد بهینه عضلات و انجام فعالیت‌های استقامتی لازم است، ممکن خواهد بود.
در محصولات کربوهیدراتی مبتنی بر هیدروژل، فیبری قابل حل به نام پکتین (Pectin) و آلگینیت (Alginate) به منابع کربوهیدراتی (مثل مالتودکسین و فروکتوز) اضافه می‌شود. این شکل هیدروژلی باعث می‌شود سرعت عبور آن از معده زیاد شده و زودتر وارد روده کوچک شود تا در آن جا به‌صورت معمول جذب شده و وارد جریان خون شود. به همین دلیل محصولات هیدروژلی بر خلاف محصولات معمول سریع‌تر جذب شده و عوارض جانبی کمتری خواهند داشت. به‌علاوه تخلیه سریع‌تر معده می‌تواند باعث افزایش جریان خون به عضلات شده و به این شکل عملکرد ورزشکار را بهبود بخشد.
شواهد فواید استفاده از هیدروژل کربوهیدراتی
در سالهای اخیر چند مطالعه کامل و جامع در مورد محصولات هیدروژلی و تأثیرات آن صورت گرفته است که در آن‌ها عملکرد ورزشکاران (ورزشکاران در سطح معمولی) دوچرخه سوار و دونده در هنگام استفاده از این محصول بررسی شده است. در این مطالعات ورزشکاران یک بار با استفاده از محصول هیدروژلی و یک بار هم با استفاده از محصولات معمولی فعالیت کردند و نتایج عملکرد آن‌ها در این دو حالت باهم مقایسه شد. مانند بسیاری از تحقیقات علمی، نه ورزشکاران و نه محققین هنگام انجام مطالعه از نوع محصولی که هنگام انجام تست استفاده می‌شود، بی‌خبر بودند تا نتایج آزمایش از هر گونه قضاوت و تأثیر ناخودآگاه بی‌تأثیر باشد.
نتایج این تحقیقات که همگی مشابه بودند نشان می‌دهد استفاده از هیدروژل به‌طور مشخص باعث عملکرد بهتر ورزشکاران و عملکرد بهتر دستگاه گوارش نمی‌شود! همچنین هیچ تفاوتی در نرخ اکسیداسیون کربوهیدرات مشاهده نشد.
• 9 مرد دوچرخه سواری که به مدت 98 دقیقه دوچرخه سواری کردند مقدار 78 گرم در ساعت کربوهیدرات مصرف کردند و بررسی نتیجه عملکرد آن‌ها در استفاده از نوشیدنی سنتی یا هیدروژل تغییر خاصی در سرعت متوسط آن‌ها یا حداکثر سرعت ثبت شده ایجاد نکرد. همچنین عوارض جانبی مانند گرفتگی، سیری، حالت تهوع و … نیز در هر دو حالت مشابه بود.
• 9 دونده‌ای که به مدت 3 ساعت دویدند و با نرخ متوسط 90 گرم بر ساعت کربوهیدرات مصرف می‌کردند نیز در هر دو حالت نتایج یکسانی را ثبت کردند.
• در موارد دیگر که آزمون‌های مشابه بر روی 8 دوچرخه سوار، 9 دونده و 14 دوچرخه سوار انجام شد نیز نتایج عملکرد آن‌ها تفاوت قابل ملاحظه‌ای نداشت.
بنابراین مطابق نتایج این تحقیقات می‌توان گفت بر خلاف انتظار اولیه، استفاده از هیدروژل تأثیر خاصی در عملکرد ورزشکار ندارد. این در حالی است که استفاده از هیدروژل های کربوهیدراتی به‌مراتب گران‌تر از نوشیدنی‌های ورزشی سنتی و معمول است.
البته این بدان معنی نیست که استفاده از هیدروژل کاملاً بی‌تأثیر است. یکی از مزیت‌های این محصولات آن است که ورزشکاران هنگام استفاده از آن می‌توانند مقدار بیشتری کربوهیدرات به بدن خود برسانند چرا که این محصولات به‌طور متوسط حدود 15 درصد نسبت به انواع سنتی غلیظ‌تر هستند. همین مسئله همچنین می‌تواند باعث کاهش عوارض جانبی دریافت کربوهیدرات هنگام انجام فعالیت شده و به‌طور غیرمستقیم به بهبود عملکرد کمک کند.
با تمام این احوال نمی‌توان گفت استفاده از هیدروژل تأثیر قابل توجهی در عملکرد ورزشکار خواهد داشت. هر چند همچنان لازم است تحقیقات بیشتری در مورد این محصولات انجام شود و به‌طور مثال تأثیر این محصولات بر ورزشکاران تراز اول که با شدت بیشتری فعالیت می‌کنند بررسی گردد. با توجه به آن که فعالیت شدیدتر نیازمند مصرف بیشتر کربوهیدرات خواهد بود، ممکن است انرژی بیشتر هیدروژل در یک حجم مشخص نسبت به نوشیدنی‌های ورزشی باعث بهبود قابل توجه عملکرد ورزشکار شود.
دیدگاه‌ها